H. Kościół św. Zygmunta
Kościół pw. św. Zygmunta, położony na południowy zachód od rynku miasta Częstochowy, początkowo był filią kościoła parafialnego Najświętszej Panny Marii Dziewicy i Rodzicielki na Jasnej Górze. W momencie gdy w 1382 roku książę Władysław Opolczyk osadził zakon paulinów na wzgórzu jasnogórskim, kościół pw. św. Zygmunta (zbudowany zapewne ok. 1350 roku) został kościołem parafialnym, a jego plebanem był Henryk Biel z Błeszna h. Ostoja. W 1474 roku parafia pw. św. Zygmunta wraz z całym uposażeniem została przekazana na mocy dekretu wystawionego przez króla Kazimierza Jagiellończyka „w polu pod Złotą Górą", spod zarządu plebana świeckiego Piotra z Charszewic, pod administrację paulinów jasnogórskich, którzy obok kościoła wznieśli klasztor. Jak wiemy z "Liber beneficiorum" Długosza, w latach 1470–1480 do parafii należały: miasto Częstochowa oraz wsie królewskie – Rększowice, Dźbów, Kiedrzyn, Wierzchowiska, wsie kościelne – Grabówka, Częstochówka – i wsie szlacheckie, takie jak Konopiska, włość Jakuba Koniecpolskiego, Błeszno i Wrzosowa, należące do Jakuba Trepki, a także kuźnice żelaza w Błesznie (szlachecka) i Gnaszynie (kościelna). Kościół pierwotnie był drewniany. Dopiero akta wizytacji z 1598 roku podają, że był on murowany i dobrze wyposażony. Ów dawny kościół gotycki – jednonawowy z dwuprzęsłowym prezbiterium – budowany był jednak etapami, na co wskazują badania archeologiczne. Posiadał cztery murowane ołtarze, miał wieżę z dwoma dzwonami i sygnaturkę z trzecim dzwonem. Natomiast od strony południowej, bezpośrednio za murami Częstochowy, przed kościołem pw. św. Zygmunta znajdował się cmentarz, który z czasem otoczono murem i zbudowano na nim kaplicę pw. św. Krzyża. Zapisy na rzecz kościoła, a głównie instytucji charytatywnych, były dokonywane przez wielu mieszczan częstochowskich. W 1559 roku wójt Stanisław Skoczylas przeznaczył część swego majątku na wybudowanie przytułku dla biednych. W roku 1590 mieszczanin Maciej Mrozon ofiarował trzy zagony pola szpitalowi św. Jakuba ufundowanemu przez Jakuba Zalejskiego (Zaleskiego). Szpital rozbudowany został w drugim ćwierćwieczu XVII wieku. W 1642 roku po stronie północnej została wzniesiona kaplica pw. św. Anny, fundacji prowincjała paulinów o. Andrzeja Gołdonowskiego oraz Grzegorza Otwinowskiego, właściciela Błeszna i Wrzosowej. W latach 1640–1647 Gołdonowski wzniósł również od strony północnej zakrystię. Kościół płonął w 1505, 1519 i 1655 roku, tj. podczas najazdu szwedzkiego, po wcześniejszym splądrowaniu.
