Kramy
W Małopolsce, w miastach średnich i większych, urządzenia targowe – kramy, jatki – zgrupowane były najczęściej w zespole na Rynku, natomiast tam, gdzie w niedługim czasie od założenia miasta wzniesiono ratusz, lokowano je przy nim lub w piwnicach ratuszowych, częściowo zajmując je na składy wina, piwa lub innych towarów. Pierwsze urządzenia targowe były drewniane. W jatkach sprzedawano mięso, buty, pieczywo oraz inne drobne towary żywnościowe, jak i codziennego użytku, natomiast sukno i towary luksusowe w kramach bogatych właścicieli. Później przy wzroście zamożności budowano również kramy murowane. Z reguły były to niewielkie parterowe budynki, przesklepione i podpiwniczone (we Wrocławiu np. o powierzchni 30 m2, w Poznaniu 25 m2), ustawiane w szeregi.
Niewiele miast posiada udokumentowane istnienie urządzeń targowych. O sposobie zagospodarowania Rynku i funkcjonowaniu na nim urządzeń targowych dowiadujemy się z dokumentów lokacyjnych lub przywilejów uposażenia wójtostwa. Właściciel miasta nadawał wójtowi całkowite lub częściowe prawo do posiadania i czerpania korzyści z urządzeń targowych. Z przywileju wydanego przez króla Władysława Jagiełłę w 1423 r. dla częstochowskiego wójta Zygfryda Barutha wiadomo, że otrzymał on 14 jatek. W przywilejach wyliczano zazwyczaj te urządzenia, w których sprzedawano podstawowe artykuły żywnościowe czy odzieżowe, jak np. jatki rzeźnicze, ławy chlebowe, kramy szewskie, krawieckie itp. Oczywiście od przywileju i lokacji miasta do realizacji tych urządzeń mijało kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt lat. Jak wskazują badania, w małych miastach nie było konieczne wydzielanie miejsc i budowanie na nich trwałych urządzeń targowych. Towar wystawiano w sieniach i oknach izb, wykładając na zewnątrz deskę – szufladę, lub też na domu wywieszając deskę lub pudło na sznurach. Zwyczaj ten przetrwał w wielu miasteczkach aż do połowy XX w. W dniach dorocznych jarmarków wynoszono na Rynek przenośne ławy i stoły, na których wykładano towar. Wspominają o tym XV-wieczne źródła dotyczące krakowskiego Kazimierza.
Kramy odkryte na częstochowskim Rynku usytuowane były w rzędzie, wzdłuż zachodniej strony ratusza, na osi północ-południe. Były obiektami w rzucie poziomym w kształcie prostokątnych komór, niepodpiwniczonych, wykonanych z drewna na kamiennym fundamencie, o wspólnych ściankach działowych polepianych gliną i pokrytych wapnem. Dwa z czterech zachowanych kramów miały drewniane podłogi, a pozostałe klepiska. Każda komora stanowiła indywidualną własność. Ich wielkość była różna, największy kram posiadał przeszło 4 m2. Zachowały się także zwęglone relikty lad kupieckich od strony zachodniej kramów i deski z podłóg oraz przepalona polepa z klepisk. Na podstawie znalezionych w obrębie kramów zabytków, a zwłaszcza monet, zalegających w obrębie podłóg drewnianych, można określić okres ich funkcjonowania – od drugiej połowy XVII w.
