O wystawie
W 2006 r. w trakcie montażu lodowiska na Starym Rynku, samochód dostawczy uszkodził nawierzchnię odsłaniając relikty piwnic pierwszego częstochowskiego Ratusza, wzniesionego w XVI w. Obiekt ten funkcjonował do 1809 r. Wówczas, w wyniku pożaru, spłonął i nigdy już nie został odbudowany.
Kilka sezonów badań archeologicznych dostarczyło ciekawych odkryć istotnych dla poznania przeszłości Starej Częstochowy. Oprócz piwnic Ratusza natrafiono także na relikty innych interesujących obiektów, w tym wagi miejskiej, kuźni, kramów i czterech studni. Na płycie rynku znaleziono również ślady najstarszej zabudowy drewnianej oraz nie do końca określony pod względem funkcji późnośredniowieczny obiekt jednokomorowy na kamiennym fundamencie – prawdopodobnie była to chłodnia.
W podziemiach pawilonu na Starym Rynku oprócz ratuszowych piwnic, w których niegdyś mieścił się areszt i w których prowadzono wyszynk, sprzedając m.in. piwo wrocławskie, znajduje się wystawa muzealna pt. Historia Częstochowy – miasta nad Wartą. Na ekspozycji tej prezentowane są przede wszystkim zabytki znalezione na Starym Rynku, wzbogacone o znaleziska pochodzące z wykopalisk prowadzonych w innych rejonach Starego Miasta – przy pobliskim zespole kościelno-klasztornym pw. św. Zygmunta oraz z badań przy remoncie ul. Nadrzecznej, gdzie dokonano odkrycia fundamentów nieistniejącego kościoła pw. św. Barbary.
Na wystawie można zobaczyć: naczynia ceramiczne, fragmenty kafli piecowych, naczyń szklanych, a także dwa skarby monet i dewocjonalia oraz wiele innych artefaktów, które świadczą o bogatej historii tego miejsca.
Za każdym interesującym zabytkiem pochodzącym z badań archeologicznych kryje się równie ciekawa opowieść związana z ich odkryciem, ale przede wszystkim kontekst znaleziska, który buduje ich historię. Świadczy o tym zamieszczony na wystawie materiał fotograficzny z wykopalisk z uwiecznionymi obiektami nieruchomymi, w obrębie których odkryto eksponaty. Towarzyszy im również materiał ikonograficzny, kartograficzny, który rysuje nam obraz Starego Rynku z przeszłości.
Kuratorzy wystawy: Maciej Kosiński, Magdalena Wieczorek-Szmal
współpraca przy realizacji wystawy: dr Łukasz Pabich
Scenariusz wystawy: Iwona Młodkowska-Przepiórowska
Projekt i koncepcja aranżacji wystawy: Anna Krakowian, Tomasz Borowiecki (TiM ARCHITEKCI S.C.)
Współpraca przy aranżacji wystawy: Maciej Kosiński, Matylda Ślosarska, Magdalena Wieczorek-Szmal
Identyfikacja wizualna, projekty graficzne wystawy: Matylda Ślosarska
Konsultacje naukowe: Iwona Młodkowska-Przepiórowska, dr Łukasz Pabich, dr hab. Dariusz Rozmus, Jacek Wojcieszak
Wybór kartografii – konsultacja historyczna: Amadeusz Szklarz-Habrowski IH PAN
Korekta: Katarzyna Jezierska
Autorzy zdjęć: Bartosz Cygan, Jarosław Cyganik, Zbigniew Przepiórowski, Jacek Śliwczyński, Krzysztof Wilczyński
Eksponaty prezentowane na wystawie pochodzą ze zbiorów Muzeum Częstochowskiego i Muzeum Archidiecezji Częstochowskiej